. Brama wejściowa.
. Brama wejściowa.
Arbeit macht Frei - (niem.
praca czyni wolnym) -
niemieckie powiedzenie ludowe powiązane z
protestancką etyką pracy.
W latach trzydziestych XX wieku używane przez
propagandę nazistowską w
Niemczech w programach zwalczania bezrobocia.
Na rozkaz generała
SS Theodora Eicke wykorzystane przy bramach wejściowych do kilku
niemieckich obozów koncentracyjnych (
Auschwitz,
Dachau,
Gross-Rosen,
Sachsenhausen,
Theresienstadt), zwłaszcza będących również obozami wyniszczającej, niewolniczej pracy. Więźniowie codziennie widzieli ten napis wychodząc rano do pracy w
komandach i wracając wieczorem do obozu.
Na szyderczą ironię tych haseł, sugerujących możliwość wydostania się z obozów dzięki rzetelnej i ofiarnej pracy, więźniowie w
Auschwitz odpowiadali po kryjomu równie ironicznym dwuwierszem:
- Arbeit macht frei (praca czyni wolnym)
- durch Krematorium Nummer drei (przez krematorium numer trzy)
W
Auschwitz napis nad bramą był wykonany na polecenie Niemców przez mieszkającego w okolicy rzemieślnika. Więźniowie zmontowali go wadliwie, naumyślnie odwracając literę 'b' do góry nogami, co stanowiło akt oporu względem głoszonego na bramie hasła.