Amazonka (rzeka)

Amazonka (Rio Amazonas, Río Amazonas) - rzeka w Ameryce Południowej, tworząca największy system wodny na świecie (dorzecze o powierzchni 5,97 mln km²) o największych zasobach wodnych.

Bieg rzeki

Płynie przez Peru, Brazylię i częściowo, jako rzeka graniczna, przez Kolumbię. Źródła Amazonki znajdują się w Andach, skąd rzeka płynie w kierunku wschodnim przez Nizinę Amazonki. Amazonka posiada kilka rzek źródłowych, w zależności od przyjęcia jednej z nich za główną, podaje się różną długość. Najczęściej za rzekę źródłową przyjmuje się Ukajali, rzadziej Maraňón. Według pomiarów peruwiańskich Amazonka jest najdłuższą rzeką świata. Razem z Ukajali i Apurimac liczy prawie 7100 km. Natomiast długość Amazonki wraz z Maraňón wynosi około 6400 km.
W środkowym biegu, od ujścia Javari do ujścia Rio Negro, Amazonka nazywana jest Solimôes. Szerokość rzeki dochodzi w środkowym biegu do 20 km, zaś w biegu dolnym do 100 km. Ujście Amazonki do Atlantyku ma postać rozległej delty z licznymi, oddzielonymi od siebie, ramionami. Największe z nich mają charakter estuariów, rozpoczynających się nawet 350 km od oceanu. Przy ujściu rzeka ma prawie 80 km szerokości.
Maksymalny przepływ przy ujściu dochodzi do 300 tys. m³/s (średni roczny wynosi ok. 120 tys. m³/s). Tak duże masy słodkiej wody powodują wysładzanie wody oceanicznej w odległości do 400 km od ujścia. Ze względu na różnice w pojawianiu się deszczów zenitalnych na półkuli północnej i południowej Amazonka wzbiera dwukrotnie w ciągu roku.

Dopływy

Główne prawostronne dopływy Amazonki to:

Ukajali
Jarua
Purus
Madeira
Tapajós
Xingu
Tocantins

Główne lewostronne dopływy Amazonki to:

Napo
Putumayo
Japurá
Rio Negro

Żeglowność

Amazonka jest rzeką żeglowną na długości 4300 km i główną drogą komunikacyjną w tej części kontynentu. Statki do wyporności 5 tys. BRT docierają aż do Manaus, o wyporności do 3 tys. BRT nawet do peruwiańskiego Iquitos.
Ważniejsze miasta położone nad Amazonką:

Iquitos
Manaus
Obidos
Santarem
Belem
Macapá