Amazonka (
Rio Amazonas,
Río Amazonas) -
rzeka w
Ameryce Południowej, tworząca największy system wodny na świecie (
dorzecze o powierzchni 5,97 mln km²) o największych zasobach wodnych.
Bieg rzeki
Płynie przez
Peru,
Brazylię i częściowo, jako rzeka graniczna, przez
Kolumbię. Źródła Amazonki znajdują się w
Andach, skąd rzeka płynie w kierunku wschodnim przez
Nizinę Amazonki. Amazonka posiada kilka rzek źródłowych, w zależności od przyjęcia jednej z nich za główną, podaje się różną długość. Najczęściej za rzekę źródłową przyjmuje się
Ukajali, rzadziej Maraňón. Według pomiarów peruwiańskich Amazonka jest najdłuższą rzeką świata. Razem z
Ukajali i Apurimac liczy prawie 7100 km. Natomiast długość Amazonki wraz z Maraňón wynosi około 6400 km.
W środkowym biegu, od ujścia Javari do ujścia Rio Negro, Amazonka nazywana jest Solimôes. Szerokość rzeki dochodzi w środkowym biegu do 20 km, zaś w biegu dolnym do 100 km.
Ujście Amazonki do
Atlantyku ma postać rozległej
delty z licznymi, oddzielonymi od siebie, ramionami. Największe z nich mają charakter
estuariów, rozpoczynających się nawet 350 km od
oceanu. Przy ujściu rzeka ma prawie 80 km szerokości.
Maksymalny
przepływ przy ujściu dochodzi do 300 tys. m³/s (średni roczny wynosi ok. 120 tys. m³/s). Tak duże masy słodkiej wody powodują wysładzanie wody oceanicznej w odległości do 400 km od ujścia. Ze względu na różnice w pojawianiu się deszczów zenitalnych na
półkuli północnej i
południowej Amazonka
wzbiera dwukrotnie w ciągu roku.
Dopływy
Główne prawostronne dopływy Amazonki to:
- Ukajali
- Jarua
- Purus
- Madeira
- Tapajós
- Xingu
- Tocantins
Główne lewostronne dopływy Amazonki to:
Żeglowność
Amazonka jest rzeką żeglowną na długości 4300 km i główną drogą komunikacyjną w tej części
kontynentu. Statki do wyporności 5 tys.
BRT docierają aż do
Manaus, o wyporności do 3 tys. BRT nawet do peruwiańskiego Iquitos.
Ważniejsze miasta położone nad Amazonką: