Czytaj więcej"/> Drukuj
ochodzenie nazwy miasta (a przedtem wsi) nie jest wyjaśnione. Dawniejsze hipotezy, że miała się ona wywodzić od nazwiska rodowego "Łodzic", od "łozy" (wierzby), od nazwy rzeki "Łódka", od "łódki" (środka komunikacji) czy wreszcie od imienia "Włodzisław" w świetle nowszych badań okazały się nieprawdziwe.

Położenie geograficzne

Łódź leży na wysokości od 162 m n.p.m. (dolina Neru poniżej Grupowej Oczyszczalni Ścieków) do 278 m n.p.m. (w obrębie dawnej wsi Stare Moskule). Teren zamknięty granicami administracyjnymi miasta opada w kierunku z północnego-wschodu na południowy-zachód, zgodnie z nachyleniem zachodniego stoku Garbu Łódzkiego.
Na terenie Łodzi płynie kilka strumieni: Łódka (dawniej nazywała się Ostroga), Bałutka (dopływ Łódki), Ner, Karolewka, Olechówka (dopływy Neru), Jasieniec, Sokołówka, źródłowy odcinek Bzury oraz (po włączeniu Nowosolnej) Miazga. Są to jednak niewielkie cieki, i w centrum miasta w większości płyną ukryte w podziemnych kanałach.
Łódź graniczy z miastami: Aleksandrów Łódzki, Konstantynów Łódzki, Zgierz, oraz z gminami: Aleksandrów Łódzki, Andrespol, Brójce, Nowosolna, Pabianice, Rzgów, Stryków, Zgierz.
Krzyżują się tu linie kolejowe z Warszawy i Koluszek, Torunia i Zgierza, Poznania i Ostrowa Wielkopolskiego, oraz drogi krajowe z Gdańska i Torunia, z Konina, Wrocławia, Piotrkowa Trybunalskiego i Częstochowy oraz z Warszawy.

Historia

Łódź -

Pierwsza wzmianka w dokumencie z 1332 r. (wieś Łodzia); prawa miejskie w 1423 r., a wraz z nimi pozwolenie na organizowanie targów. Do końca XVII w. Łódź rozwija się jako małe miasteczko rolnicze, będące własnością biskupstwa włocławskiego. Staje się ona wtedy lokalnym ośrodkiem handlowym oraz rzemieślniczym (mieściło się tu osiem młynów oraz warsztaty kołodziejów, bednarzy, szewców, cieśli i rzeźników). W szczytowym okresie rozwoju "Łodzi rolniczej" na początku XVIII w., miasteczko liczy ok. 800 mieszkańców. Okres najazdów szwedzkich w połowie XVIII w. doprowadza do upadku i częściowego wyludnienia. Po II rozbiorze Polski w 1793 r. Łódź trafia do w zaboru pruskiego. W tym czasie liczy jedynie 250 mieszkańców, a obszarem obejmuje obecne Stare Miasto. W 1798 r., wskutek sekularyzacji dóbr kościelnych, staje się miastem rządowym. Od 1807 r. należy do Księstwa Warszawskiego, od 1815 do Królestwa Polskiego. W 1820 r. - decyzją władz rządowych - włączenie Łodzi do grona osad przemysłowych i przeznaczenie jej roli ośrodka tkackiego i sukienniczego. Przemawiają za tym warunki naturalne i prawne: Decyzja ta jest początkiem okresu rozwoju "Łodzi przemysłowej". Do Łodzi przybywają przedsiębiorcy i robotnicy m.in. z Wielkopolski i Śląska, ale głównie z Brandenburgii, Saksonii, Czech i Moraw. Aby sprostać potrzebom producentów tkanin i dzianin oraz rzeszy zatrudnionych u nich pracowników, władze miejskie - w latach 1821-1823 - rozplanowują i wytyczają osadę sukienniczą Nowe Miasto. Ulokowano ją na południe od istniejącego Starego Miasta, a najważniejszym jej elementem jest centralnie położony, ośmioboczny rynek, z czterema wylotowymi ulicami na jego osiach (dzisiejszy Plac Wolności). W latach 1824-1827 wytyczają kolejną osadę - Łódka, położoną na południe od Nowego Miasta, wzdłuż osi, którą stanowi ulica Piotrkowska. Następuje gwałtowny rozwój Łodzi i przeobrażenie jej w ciągu kilkudziesięciu lat z małej mieściny (liczącej w 1830 r. 4 tys., a w 1865 r. 40 tys.) w przemysłową metropolię z 300 tys. mieszkańców w 1900 r. i 500 tys. w 1914 roku, co jest światowym rekordem wzrostu demograficznego. Na początku okresu "Łodzi wielkoprzemysłowej" powstają wielkie manufaktury, m.in. kompleks fabryczny Ludwika Geyera, rozwijający się od 1828 r. - z pierwszą w Polsce w przemyśle bawełnianym maszyną parową (1839) - znany dziś jako Biała Fabryka. W latach trzydziestych jest to największe przedsiębiorstwo przemysłowe w Królestwie Polskim. Łódź eksportuje swoje wyroby głównie do Rosji i Chin.
Upadek Powstania Listopadowego przynosi bariery celne i pewną stagnację. Jednak kolejną koniunkturę napędzają w drugiej połowie XIX wieku rozwój rynku wewnętrznego, otwarcie w 1866 r. linii kolejowej do Koluszek na trasie kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, napływ taniej siły roboczej (po uwłaszczeniu chłopstwa) i ponowne otwarcie eksportu (zniesienie przez Rosję granicy celnej). W tym czasie rosną fortuny przemysłowe Scheiblerów, Grohmanów, Poznańskich. Powstają pierwsze miejscowe banki (w 1872 r. z inicjatywy Karola Scheiblera - Bank Handlowy oraz Towarzystwo Kredytowe m. Łodzi), udzielające głównie kredytów handlowych. Rośnie też udział lokalnego kapitału w bankach warszawskich. Łódź staje się miejscem wielkich szans, głównie dla Polaków, Niemców, Żydów i Rosjan - przysłowiową "Ziemią Obiecaną" (jest to publicystyczne określenie Łodzi, będące tytułem jednej z najlepszych powieści W. Reymonta o tym mieście). Ich ślady są ciągle czytelne w dzisiejszym mieście w postaci zespołów pofabrycznych, zabytków architektonicznych, świątyń czy cmentarzy.
Więcej w artykule:
→ Kalendarium historii Łodzi
Łódź -
). Po lewej ulica Piotrkowska. Na tle nieba widoczne wieże kościoła ewangelickiego i Katedry Łódzkiej.

Podział administracyjny

Łódź podzielona jest na 5 dzielnic administracyjnych - ich powierzchnie przedstawia tabela (stan w dniu 31 grudnia 2003).
Dzielnica Powierzchnia
km2 %
Bałuty78,926,8
Górna71,9 24,4
Polesie46,0 15,6
Śródmieście6,8 2,3
Widzew90,8 30,9
Razem294,4100,0

Jednostkami pomocniczymi są osiedla, opisane w artykule:
→ Osiedla Łodzi

Zabytki

- Plac Wolności z klasycystycznym ratuszem z 1827 r.
- Ulica Piotrkowska - jedna z najdłuższych ulic handlowych Europy, a wzdłuż niej eklektyczne i secesyjne kamienice z XIX i XX w.
- Pasaż Meyera - prywatna ulica z elektycznymi rezydencjami z 1886 r. (obecnie ul. St. Moniuszki)
- Pałace rodziny Poznańskich 
  Neobarokowy pałac z 1898 r. przy ul. Ogrodowej 15 (obecnie Muzeum Historii Miasta Łodzi)
Łódź -
  Pałac z 1896 r. przy ul. Więckowskiego 36 (obecnie Muzeum Sztuki)
  Neorenesansowy pałac z 1904 r. przy ul. Gdańskiej 32 (obecnie Akademia Muzyczna)
- Neobarokowy pałac Juliusza Heinzla z 1882 r. przy ul. Piotrkowskiej 104 (obecnie siedziba władz miejskich)
- Pałac Edwarda Herbsta z 1875 r. przy ul. Przędzalnianej 72 (obecnie filia Muzeum Sztuki)
- Pałac Roberta Biedermanna z 1878 r. przy ul. Kilińskiego 2
- Pałac J. Hertza z 1898 r. przy al. Kościuszki 4 (obecnie rektorat Uniwersytetu Medycznego)
- Pałac Scheiblera z 1865 na pl. Zwycięstwa (obecnie Muzeum Kinematografii)
- Pałac M. Goldfedera z 1892 r. przy ul. Piotrkowskiej 77
- Eklektyczna kamienica "Pod Gutenbergiem" Jana Petersilgego z 1896 r. przy ul. Piotrkowskiej 86
- Pałac F. W. Schweikerta z początku XX wieku przy ul. Piotrkowskiej 262/264 (obecnie siedziba Instytutu Europejskiego)
- Neorenesansowy pałac braci Steinertów z 1896 r. przy ul. Piotrkowskiej 272
- Dwór Ludwika Geyera z 1833 r. przy ul. Piotrkowskiej 286
- Secesyjna willa Reinholda Richtera z 1904 r. przy ul. ks. Skorupki 6/8 (obecnie rektorat Politechniki Łódzkiej)
- Secesyjna willa Leopolda Kindermanna z 1903 r. przy ul. Wólczańskiej 31/33 (obecnie siedziba Miejskiej Galerii Sztuki "Pod Jabłoniami")
- Secesyjna willa Kaufmana z 1911 r. przy ul. Żeromskiego
- Zespół cmentarzy (katolicki, ewangelicki, prawosławny) z zabytkowymi grobowcami, założony w 1856 r. przy ulicy Ogrodowej 39/43 (tzw. Stary Cmentarz)
- Cmentarz żydowski na Bałutach przy ul. Brackiej 40, założony w 1892 r.; największa nekropolia żydowska w Europie (42 ha, ponad 200 tys. pochowanych), z największą na świecie żydowską budowlą cmentarną (grób Izraela Poznańskiego)
Grafika: P8290051.JPG|Brama Cmentarza Żydowskiego w Łodzi Grafika: P8290017.JPG|Dom Przedpogrzebowy Grafika: P8290018.JPG|Wnętrze Domu Przedpogrzebowego Grafika: P8290034.JPG|Cmentarz Żydowski w Łodzi
- Zespół klasztorny oo. franciszkanów przy ul. Okólnej 185 
  Barokowy kościół św. Antoniego z 1723 r.
  Budynek klasztorny z 1746 r.
- Zespół kaplic drewnianych przy ul. Wycieczkowej 75 
  Kaplica św. Antoniego z 1676 r.
  Kaplica św. Rocha z początku XVIII w.
- Kościół rzymskokatolicki św. Józefa, drewniany, z 1768 r. przy ul. Ogrodowej 22 (przeniesiony ze Starego Miasta)
- Neoromański kościół rzymskokatolicki Podwyższenia Świętego Krzyża z 1880 r. przy ul. Sienkiewicza 38
- Neobizantyjska cerkiew prawosławna św. Aleksandra Newskiego z 1884 r. przy ul. Kilińskiego 56
- Neorenesansowy kościół luterański Świętej Trójcy z 1891 r. na Placu Wolności (od 1945 r. kościół rzymskokatolicki Zesłania Ducha Świętego)
Łódź -
- Neoromański kościół luterański św. Jana z 1884 r. przy ul. Sienkiewicza 60 (od 1945 r. kościół rzymskokatolicki Najświętszego Imienia Jezus oo. jezuitów)
- Neoromański kościół luterański św. Mateusza z 1928 r. przy ul. Piotrkowskiej 283
- Neogotycki kościół rzymskokatolicki Wniebowzięcia NMP z 1897 na Placu Kościelnym
- Neogotycka rzymskokatolicka Bazylika Archikatedralna św. Stanisława Kostki z 1912 r. przy ul. Piotrkowskiej 265 i pałac biskupi
- Grób Nieznanego Żołnierza nieopodal katedry
- Klasycystyczna tkalnia Ludwika Geyera z lat 1835-1837, tzw. "Biała Fabryka" przy ul. Piotrkowskiej 282/284 (obecnie Centralne Muzeum Włókiennictwa)
- Eklektyczny zespół fabryczny Izraela Poznańskiego z lat 1872-1897 przy ul. Ogrodowej (obecnie centrum handlowe Manufaktura)
- Eklektyczne zespoły fabryczne Karola Scheiblera z lat 1855-1914 na pl. Zwycięstwa 2, przy ul. ks. W. Tymienieckiego oraz Kilińskiego
- Zespół osiedli robotniczych Karola Scheiblera z lat 1873-1900 tzw. "Księży Młyn" przy ul. Księży Młyn, Przędzalnianej, Fabrycznej, ks. W. Tymienieckiego
- Zespół budynków straży pożarnej z 1878 r. przy ul. ks. W. Tymienieckiego 30
- Eklektyczna tkalnia L. Grohmana z 1896 r. przy ul. Targowej
- łódzkie zabytki - wille, pałace i inne budowle łodzkich fabrykantów

Inne atrakcje

- Łódzkie ZOO - przy ul. Konstantynowskiej, założone w 1938 r. na terenach będących pozostałością Puszczy Łódzkiej
- Łódzki Ogród Botaniczny - przy ul. Krzemienieckiej, gdzie na powierzchni 64 ha rosną gatunki flory rodzimej oraz liczne rośliny obcego pochodzenia, zebrane w 9 działach tematycznych  flora polska, ogród japoński, systematyka roślin zielonych, alpinarium, arboretum, rośliny ozdobne, rośliny lecznicze i przemysłowe, biologia roślin i dział zieleni parkowej
- Palmiarnia Łódzka - w najstarszym parku miejskim w Łodzi "Źródliska" przy ul. Piłsudskiego, spadkobierczyni kolekcji roślin - przede wszystkim palm - z oranżerii fabrykantów i carskich urzędników
Łódź -
- Las Łagiewnicki - będący największym miejskim kompleksem leśnym w Europie, z wydzielonym fragmentem jako rezerwat, z ośrodkiem rekreacyjno-wypoczynkowym "Arturówek" i szlakami dla turystów
- Rudzka Góra - przy ul. Starorudzkiej, z trasami dla rowerów górskich, 600-metrowym torem saneczkowym i znajdującą się u jej podnóża stylową bacówką
- Uliczna Galeria Wielkich Łodzian - jedyna chyba tego typu w Europie, tak oryginalna w formie i lokalizacji, ze znaną w całej Polsce Ławeczką Tuwima na ul. Piotrkowskiej
- Największe graffiti na świecie - umieszczone na ścianie o powierzchni ponad 900 m kw. przy ul. Piotrkowskiej 152; rekord wpisany został do Księgi Rekordów Guinnessa

Kultura

Łódź to również ośrodek kulturalny, pełen różnego rodzaju imprez muzycznych, teatralnych, literackich, plastycznych i filmowych. Tu rokrocznie odbywa się kilkadziesiąt festiwali (m.in. Festiwal Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych, Festiwal Szkół Teatralnych czy Festiwal Nauki, Techniki i Sztuki).
W mieście funkconuje 16 placówek muzealnych, z unikalnym w Europie Centralnym Muzeum Włókiennictwa, oraz Muzeum Sztuki - posiadającym najbogatsze w Polsce zbiory sztuki współczesnej. Działa też wiele teatrów (m.in. Teatr Wielki, Teatr Muzyczny, teatry dramatyczne, teatry dla dzieci), Filharmonia, kina i galerie.
Licznie odwiedzanym przez publiczność wydarzeniem artystycznym są Łódzkie Spotkania Baletowe. Co dwa lata - na scenie łódzkiego Teatru Wielkiego - prezentowane są najnowsze trendy w światowym balecie.
Łódź -

Miasto, nie bez powodu określane jest mianem "HollyŁódź", stanowi przecież największy w Polsce ośrodek produkcji filmowej. W Wytwórni Filmów Fabularnych (obecnie niestety w likwidacji) zrealizowano w drugiej połowie XX wieku większość polskich filmów fabularnych. W Wytwórni Filmów Oświatowych powstają filmy edukacyjne i znakomite dokumenty np. nagrodzony Europejską Nagrodą Filmową Felix Usłyszcie mój krzyk Macieja Drygasa. W słynnym Studio Małych Form Filmowych Se-ma-for powstawały znakomite animowane seriale dla dzieci Miś Uszatek, Colargol, Zaczarowany ołówek, Kot Filemon. W Se-ma-forze Zbigniew Rybczyński zrealizował film Tango, za który otrzymał Oscara. Tu istnieje Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna, gdzie pierwsze swoje zawodowe kroki stawiali m.in. Andrzej Wajda, Roman Polański czy Krzysztof Kieślowski. Tu także od 2000 r. odbywa się prestiżowy Festiwal Camerimage - impreza, na którą przyjeżdżają najwybitniejsi operatorzy i reżyserzy z całego świata.
Łódź ma także szczęście do sukcesów grup muzycznych - takie zespoły jak Varius Manx, Ich Troje, Blue Cafe, Cool Kids of Death, Coma zdobywają grono wiernych słuchaczy w całym kraju, a nawet poza jego granicami.
Centrum kulturalnym miasta jest linia ulic Piłsudzkiego - Piotrkowska - Kościuszki/Zachodnia, aż do Pałacu Poznańskiego i budowanej tuż za nim - na terenach dawnego imperium włókienniczego fabrykanta Izraela Poznańskiego - Manufaktury, która niebawem stanie się swoistym miastem w mieście. W tych starych budynkach z czerwonej cegły powstaje ogromne centrum handlu, usług, biznesu, nauki, mody, kultury i sztuki.
Na Piotrkowskiej, wraz z przecinającymi ją ulicami, obok najlepszego w Polsce wyboru małych pubów i restauracji, a latem ogródków piwnych, których tradycje sięgają XIX wieku, znajdują się salony mody, kina, teatry, filharmonia, galerie sztuki, muzea. Coraz więcej jest także luksusowych sklepów i banków. Tu można przyjść, usiąść i popatrzeć na tętniące życiem miasto.

Festiwale i Przeglądy

Teatry

Łódź -
W Łodzi w wielu miejscach można obcować ze sztuką teatralną. Tu działa m.in. Teatr Muzyczny, teatry dramatyczne, teatry dla dzieci. Znajduje się także Teatr Wielki, będący drugim pod względem wielkości gmachem operowym w kraju i jednym z największych w Europie - ponad 1300 miejsc na widowni. Zainaugurował on swoją działalność w 1967 roku i do tej pory przygotował ponad 170 premier. W bieżącym repertuarze Teatru Wielkiego znajduje się kilkanaście oper, baletów, operetek - od klasyki po dzieła współczesne.
Więcej w artykule:
→ Teatry w Łodzi

Muzea

Wśród licznych placówek muzealnych, które znajdują się w Łodzi, jest m.in. Muzeum Sztuki - z unikatową w skali Europy, gromadzoną od lat 30. XX wieku, kolekcją sztuki nowoczesnej, Centralne Muzeum Włókiennictwa - posiadające (w zabytkowym gmachu Białej Fabryki Ludwika Geyera) największą w Polsce kolekcję tkaniny artystycznej, Muzeum Historii Miasta Łodzi (w pałacu Izraela Poznańskiego jednego ze współtwórców XIX-wiecznej potęgi przemysłowej miasta), Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne - z zabytkami regionu łódzkiego oraz wspaniałą kolekcją numizmatyczną - z monetami, wśród których wiele prezentowanych ocalało tylko w kilku lub kilkunastu egzemplarzach na świecie, czy jedyne w Polsce Muzeum Kinematografii, w którym znajduje się zabytkowy sprzęt filmowy, rekwizyty ze słynnych filmów i lalki z Se-ma-fora .
Więcej w artykule:
→ Muzea w Łodzi

Sport

Łódzkie kluby sportowe oraz dyscypliny, w jakich odnoszą największe sukcesy:

Edukacja i Nauka

Wyższe uczelnie w Łodzi

Honorowi Obywatele Łodzi

Laureaci plebiscytu "Łodzianin Roku"

Miasta partnerskie

Materiał wydrukowany z portalu zgapa.pl dnia 2020-07-02 21:21:03